O`rta maxsus ta’lim kasb-hunar ta’limining bir shakli bo`lib, asosiy maqsadi ishlab chiqarishning birinchi bo`g`inidagi tashkilotchi va ish boshqaruvchilarni, oliy toifali mutaxassislarning yordamchilarini, yuqori malaka va ko`nikmalarni talab qiluvchi ma’lum bir turdagi ishni mustaqil bajara oluvchi o`z ishining ustalarini bo`lgan – texnik, agronom, boshlang`ich sinf o`qituvchilari, feldsher, stomatolog, konsertmeyster kabi mutaxassislarni tayyorlashdan iboratdir. O`rta maxsus ta’lim mutaxassislari qatoriga kasbiy tayyorgarlikning yuqori bosqichi talab etiladigan balet, sirk artistlari, ayrim badiiy mutaxassislar ham kiradi.
O`rta maxsus ta’lim umumiy o`rta ta’limda amaliy va nazariy bilimlar bilan bir qatorda kasb-hunarga oid bo`lgan malaka va ko`nikmalarni ma’lum bir sohada rivojlantirishga qaratilgan.
Bo`lajak mutaxassislarga ta’lim muassasasi va o`zlariga ma’qul kasbni tanlashda yordam berish uchun e’tiboringizga quyidagi kasb-hunar tayyorlov yo`nalishlari, kasblar va ixtisosliklar umumdavlat tasniflagichini havola qilmoqdamiz.
O`rta maxsus kasb-hunar ta’limi
Uch yilga mo`ljallangan majburiy o`rta maxsus kasb-hunar ta’limi (O`MKHT) uzluksiz ta’lim tizimining mustaqil ko`rinishi hisoblanadi. U O`zbekiston Respublikasining «Ta’lim to`g`risidagi qonun» va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» asosida amalga oshiriladi.
O`rta maxsus kasb-hunar ta’limi 2009 yildan boshlab majburiy hisoblanib, umumiy o`rta ta’lim maktabining bitiruvchilari xohishlariga binoan o`qish yo`nalishini – akademik litsey yoki kasb-hunar kollejini tanlaydilar. O`rta maxsus kasb-hunar ta’limi bitiruvchilarni mehnat bozorida o`z o`rinlarini topishlari uchun aniq bir yo`nalishda ham umumta’lim fanlari bo`yicha bilim berib, ham kasb-hunar ta’limini beradi.
Umumiy o`rta ta’lim negizida har bir bitiruvchi o`qish yo`nalishi bo`yicha yoki kasb-hunar ta’limi kollejini, yoki akademik litseyni tanlashi mumkin.
O`rta maxsus kasb-hunar ta’limi kunduzgi ko`rinishda ikki yo`nalishda akademik litseylarda va kasb-hunar kollejlarida amalga oshiriladi.
Kasb-hunar kollejlari kasb ta’limi bilan bir qatorda akademik litseylar kabi o`rta maxsus ta’lim ham berib, bu keyinchalik yoki uzluksiz ta’limni davom ettirish, yoki bo`lmasam mutaxassisligi bo`yicha ish bilan shug`ullanish imkonini beradi.
Akademik litsey –o`qish uch yilga mo`ljallangan o`rta maxsus yo`naltirilgan o`quv dargohi bo`lib, davlat ta’lim standartiga mos ravishda o`quvchilarning bilimlari aqliy salohi tini oshirishga qaratilgan, ularning imkoniyatlari va qiziqishlari asosida yo`naltirilgan holda chuqurlashtirib beriladi. Akademik litseylarda o`quvchilar ta’lim yo`nalishini ixtiyoriy ravishda – gumanitar, tabiiy fanlar yo`nalishi tarzida tanlaydilar.
Akademik litseylar oliy o`quv yurtlari qoshida ochilgan bo`lib, qoidaga muvofiq asosiy e’tibor oliy o`quv yurtlarining yuqori malakali o`qituvchilarini litseydagi o`quv jarayoniga jalb etish, kerak bo`lsa OO’ning tajriba maydonlari, kutubxonalaridan litsey o`quvchilarining foydalanishlari uchun shart-sharoit yaratib berishdan iboratdir.
Akademik litseydagi yo`naltirilgan, chuqurlashtirilgan o`quv jarayoniga zarur bo`lsa ilmiy – tadqiqot muassasalari ham jalb qilinadi. Bunday holatlarda Oliy va o`rta maxsus kasb-hunar ta’limi vazirligining ruxsati bilan kelishilgan tarzda ish olib boriladi.
Kasb-hunar kollejlari – o`rta maxsus va kasb ta’limini beradigan o`quv dargohi bo`lib, unda uch yil mobaynida ta’lim olinadi. Davlat ta’lim standartlariga muvofiq kollejda umumiy o`rta ta’lim va chuqurlashtirilgan holda kasb-hunar o`rgatilib, malaka shakllantiriladi. Kollej bitiruvchilari yo`nalishlari asosida bir yoki bir nechta kasbni tanlashlari mumkin.
Kasb-hunar kollejlari uchun mahalliy hokimiyatning bajaruvchi organlari tomonidan rivojlangan korxona yoki muassasalardan vasiylar tayinlanadi. Shuningdek, kollej yo`nalishiga mos yo`nalishga ega bo`lgan oliy o`quv yurti tomonidan vasiylik qilinadi.
O`quv muassasasining maqsadi o`rta-maxsus kasb-hunar ta’limi berishdir
Kollejda ta’lim tizimining dual tizimi asosida ikki tomonlama kasb va ta’lim dasturlari asosida bilim beriladi.
Akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida umumiy o`rta ta’lim va kasb ta’limi dasturlari quyidagi tarzda qo`llanadi:
- Uchta bosqichda.
- Har bir bosqichda o`quv jarayoni nihoyasiga yetgach, o`quvchilarning bilimlarini tekshirish maqsadida nazorat o`tkaziladi.
- O`quv yili ikki semestrdan iborat hamda o`quv ta’tillari 10 yoki 12 hafta davom etadi.
- O`quvchilar guruhlarga o`qitish kurslari, yo`nalishlari asosida ajratiladi.
- Akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida auditoriya mashg`ulotlari uchun akademik soat 40 minut qilib belgilangan. Zarurat yuzasidan mashg`ulotlar juftlik soatlarga birlashtirilishi mumkin.
O`rta maxsus, kasb-hunar ta`limi muassasalari bitiruvchilariga o`rta maxsus, kasb-hunar ta’limi olganligi haqidagi quyidagi namunada diplom beriladi:
- Akademik litseylar uchun fanlar o`qitilganligini yo`nalishini ko`rsatilgani holda.
- Kasb-hunar kollejlari uchun mutaxassisligi bo`yicha tanlagan malakasini ko`rsatilgan holda.
To`liq ma’lumot: www.markaz.uz